โลจิสติกส์ การจัดการห่วงโซ่อุปทานและขั้นตอนสำคัญที่คุณควรรู้

โลจิสติกส์คืออะไร? ความหมายและความสำคัญในธุรกิจและการขนส่ง

โลจิสติกส์ (Logistics) คือ กระบวนการจัดการและการเคลื่อนย้ายสินค้าหรือบริการจากจุดเริ่มต้นไปยังจุดหมายปลายทางอย่างมีประสิทธิภาพและคุ้มค่า โดยมุ่งเน้นที่การจัดการกระบวนการทั้งหมด เช่น การขนส่ง การจัดเก็บ การบริหารสินค้าคงคลัง การบรรจุหีบห่อ และการกระจายสินค้าให้ถึงมือลูกค้าในเวลาที่เหมาะสม ซึ่งการบริหารโลจิสติกส์สามารถทำได้ในหลายระดับ ตั้งแต่การขนส่งสินค้าภายในประเทศไปจนถึงการส่งออกสินค้าระหว่างประเทศ

ความหมายของโลจิสติกส์

โลจิสติกส์คือการบริหารจัดการการเคลื่อนย้ายสินค้าและบริการ ซึ่งรวมถึงกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บ การขนส่ง การตรวจสอบคุณภาพ และการจัดส่งสินค้าให้ถึงมือลูกค้า โดยเน้นไปที่การลดต้นทุน การเพิ่มประสิทธิภาพ และการรักษาความพึงพอใจของลูกค้าให้ดีที่สุด

ความสำคัญของโลจิสติกส์

1. การเพิ่มประสิทธิภาพในการขนส่ง

การใช้โลจิสติกส์ที่มีประสิทธิภาพช่วยลดค่าใช้จ่ายในกระบวนการขนส่ง โดยการเลือกเส้นทางที่สั้นที่สุดหรือเหมาะสมที่สุด การจัดระเบียบเวลาและการใช้ยานพาหนะให้คุ้มค่าที่สุด ซึ่งช่วยเพิ่มผลกำไรให้กับธุรกิจ และลดต้นทุนการดำเนินงาน

2. การพัฒนาเครือข่ายการจัดส่ง

โลจิสติกส์ยังช่วยในการสร้างเครือข่ายการจัดส่งที่มีความสามารถในการส่งสินค้าถึงมือผู้บริโภคได้ในเวลาที่เหมาะสม เพิ่มความสะดวกและความพึงพอใจให้กับลูกค้า ซึ่งเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ธุรกิจสามารถรักษาฐานลูกค้าและขยายตลาดได้

3. การจัดการสินค้าคงคลัง

การจัดการสินค้าคงคลังให้มีประสิทธิภาพและสามารถตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้ทันเวลา คือการใช้ระบบโลจิสติกส์ในการคำนวณระดับสินค้าคงคลังที่เหมาะสม ลดการขาดแคลนสินค้าหรือสินค้าล้นสต็อก ซึ่งจะช่วยรักษากระแสเงินสดและลดการสูญเสีย

4. การเพิ่มความพึงพอใจของลูกค้า

ในโลกปัจจุบัน ความพึงพอใจของลูกค้าเป็นสิ่งสำคัญที่สุด โลจิสติกส์ช่วยให้ธุรกิจสามารถส่งสินค้าถึงมือลูกค้าได้อย่างรวดเร็วและตรงตามความต้องการ ช่วยเพิ่มความน่าเชื่อถือและความภักดีของลูกค้า

5. การสนับสนุนการขยายตลาด

โลจิสติกส์ยังเป็นตัวขับเคลื่อนสำคัญในการขยายตลาด โดยการสามารถขนส่งสินค้าผ่านภูมิภาคหรือต่างประเทศได้ง่ายขึ้น ทำให้ธุรกิจสามารถขยายฐานลูกค้าและตอบสนองตลาดใหม่ๆ ได้อย่างรวดเร็ว

6. ความยั่งยืนและความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

โลจิสติกส์ที่มีการจัดการอย่างดีสามารถลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น การใช้พาหนะที่ประหยัดพลังงาน การขนส่งสินค้าในปริมาณที่มีประสิทธิภาพ และการใช้วัสดุการบรรจุที่สามารถรีไซเคิลได้ ซึ่งช่วยให้ธุรกิจเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและสอดคล้องกับนโยบายความยั่งยืนในยุคปัจจุบัน

7. การปรับตัวในโลกที่เปลี่ยนแปลง

โลจิสติกส์ช่วยให้ธุรกิจสามารถปรับตัวได้เร็วขึ้นในสถานการณ์ต่างๆ เช่น การจัดการกับสถานการณ์วิกฤตหรือการเปลี่ยนแปลงในตลาดที่ไม่คาดคิด เช่น การระบาดของโรคที่ทำให้ธุรกิจต้องปรับวิธีการขนส่งหรือการกระจายสินค้าใหม่เพื่อรับมือกับความท้าทายเหล่านี้

ขั้นตอนของโลจิสติกส์

1. การวางแผนและการควบคุมคลังสินค้า (Inventory Management)

• การวางแผนเริ่มต้นจากการจัดการสินค้าคงคลังและการตรวจสอบปริมาณสินค้าคงคลังอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อให้มั่นใจว่ามีสินค้าพร้อมจำหน่ายเมื่อมีคำสั่งซื้อ
• ระบบการจัดการสินค้าคงคลัง (เช่น ERP, WMS) ช่วยในการควบคุมระดับสต็อกและการจัดเก็บสินค้าอย่างเหมาะสมในคลังสินค้า

2. การบรรจุและการจัดเตรียมสินค้า (Packaging & Order Fulfillment)

• หลังจากที่มีการตรวจสอบคำสั่งซื้อแล้ว การบรรจุสินค้าจะเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการป้องกันความเสียหายและการคำนวณต้นทุนที่เหมาะสม
• ระบบการคัดแยกสินค้า (Picking) ต้องมีการควบคุมอย่างรอบคอบเพื่อให้การบรรจุสินค้าเสร็จสมบูรณ์และไม่ผิดพลาด

3. การขนส่ง (Transportation)

• การขนส่งสินค้าเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการส่งสินค้าจากจุด A ไปยังจุด B ซึ่งอาจจะใช้ทั้งการขนส่งทางบก (รถบรรทุก), ทางน้ำ (เรือ), หรือทางอากาศ (เครื่องบิน)
• การเลือกวิธีการขนส่งที่เหมาะสมจะขึ้นอยู่กับต้นทุน, เวลาในการจัดส่ง, และประเภทของสินค้า

4. การจัดการข้อมูลการขนส่ง (Tracking & Monitoring)

• การติดตามและตรวจสอบสถานะการขนส่งเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้การขนส่งมีความโปร่งใส
• การใช้เทคโนโลยีเช่น GPS หรือระบบการติดตามสินค้า (Tracking System) ช่วยให้สามารถตรวจสอบความคืบหน้าของการขนส่งได้แบบเรียลไทม์

5. การรับสินค้า (Receiving)

• เมื่อสินค้าถึงปลายทาง การตรวจสอบและรับสินค้าจากผู้ขนส่งเป็นขั้นตอนสุดท้ายในโลจิสติกส์
• การตรวจสอบจะรวมถึงการตรวจสอบคุณภาพ, จำนวน, และการติดแท็กสินค้าเพื่อให้แน่ใจว่าสินค้าถูกต้องและไม่มีความเสียหาย

6. การกระจายสินค้า (Distribution)

• หลังจากที่สินค้าถึงปลายทาง การกระจายสินค้าต่อไปยังลูกค้าหรือจุดขายจะเป็นขั้นตอนสุดท้ายในการทำให้สินค้าไปถึงมือผู้บริโภค
• การกระจายสินค้าสามารถใช้ทั้งในระดับภายในประเทศและต่างประเทศตามความจำเป็น

7. การจัดการคืนสินค้า (Returns Management)

• ขั้นตอนนี้เกี่ยวข้องกับการจัดการกรณีสินค้าคืนหรือสินค้าที่มีปัญหา โดยสามารถมีการคืนสินค้า, เปลี่ยนสินค้าหรือคืนเงินให้แก่ลูกค้า

8. การประเมินผลและปรับปรุง (Evaluation and Continuous Improvement)

• การวิเคราะห์และประเมินผลจากกระบวนการโลจิสติกส์ทั้งหมดเป็นสิ่งสำคัญในการปรับปรุงประสิทธิภาพ
• ระบบการวัดผลเช่น KPIs (Key Performance Indicators) หรือการประเมินความพึงพอใจของลูกค้าจะช่วยในการปรับปรุงและเพิ่มประสิทธิภาพในอนาคต

เครื่องมือและเทคโนโลยีที่ใช้ในโลจิสติกส์

• ระบบติดตาม (Tracking System): เช่น GPS, RFID
• ระบบจัดการคลังสินค้า (Warehouse Management Systems – WMS): ใช้ในการจัดการสต็อกสินค้าและการจัดเรียงในคลังสินค้า
• ระบบจัดการการขนส่ง (Transportation Management Systems – TMS): ใช้ในการเลือกวิธีการขนส่งที่เหมาะสม
• ซอฟต์แวร์การบริหารจัดการสินค้าคงคลัง (Inventory Management Software)

การดำเนินการโลจิสติกส์ที่มีประสิทธิภาพช่วยลดต้นทุน เพิ่มความพึงพอใจของลูกค้า และเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานของธุรกิจ

ตัวอย่างของโลจิสติกส์

• ธุรกิจค้าปลีก:
  • การจัดการสินค้าคงคลังและกระบวนการขนส่งสินค้าจากคลังสินค้าสู่ร้านค้าหรือบ้านลูกค้า เช่น ระบบจัดส่งของ Amazon ที่มีการใช้เทคโนโลยีและกระบวนการโลจิสติกส์ขั้นสูงในการส่งสินค้าภายใน 1-2 วัน
• อุตสาหกรรมการผลิต:
  • การบริหารการเคลื่อนย้ายวัสดุจากซัพพลายเออร์ไปยังโรงงานผลิตและจากโรงงานผลิตไปยังลูกค้า ตัวอย่างเช่น Toyota ที่ใช้ระบบ Just-in-Time (JIT) เพื่อให้แน่ใจว่าอะไหล่และวัสดุต่าง ๆ จะถูกส่งถึงโรงงานในเวลาที่จำเป็นเท่านั้น
• อุตสาหกรรมอาหาร:
  • การขนส่งและเก็บรักษาสินค้าให้สดใหม่ โดยมีการใช้คลังสินค้าที่ควบคุมอุณหภูมิ เช่น Thai Airways ที่จัดการการขนส่งอาหารสดจากต่างประเทศไปยังประเทศไทยในสภาวะที่เหมาะสมเพื่อรักษาคุณภาพ
• บริการขนส่งทางอากาศ:
  • การขนส่งสินค้าผ่านทางอากาศที่จำเป็นต้องมีการบริหารจัดการระยะเวลา การติดตามสถานะการขนส่งอย่างใกล้ชิด เช่น DHL ที่มีการใช้เทคโนโลยีในการติดตามการขนส่งแบบเรียลไทม์เพื่อให้สามารถจัดการกับสินค้าที่ต้องการการส่งมอบเร็ว
• อุตสาหกรรมการแพทย์:
  • การขนส่งยาและวัสดุทางการแพทย์ที่ต้องรักษาความปลอดภัยและคุณภาพ เช่น การจัดการขนส่งวัคซีนที่ต้องเก็บในอุณหภูมิพิเศษ และต้องมีการติดตามอย่างใกล้ชิด

สรุป

โลจิสติกส์เป็นกระบวนการสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการจัดการและการเคลื่อนย้ายสินค้าหรือบริการในห่วงโซ่อุปทาน โดยการบริหารโลจิสติกส์ที่ดีสามารถช่วยลดต้นทุน เพิ่มประสิทธิภาพ และเสริมสร้างความพึงพอใจให้กับลูกค้าได้อย่างยั่งยืน